امروز 17 آبان مصادف با 8 نوامبر، روز جهانی رادیولوژی نام گذاری شده است.

سال ها از روزی که پرتو ایکس کشف شد میگذرد و هر روز بیشتر و بیشتر به کاربردهای این اشعه پی میبریم.

هر روز بیشتر حس می کنیم که به رونتگن مدیون هستیم و تنها راه تشکر از او ادامه دادن راهش به بهترین شکل ممکن می باشد.

 روز جهانی رادیولوژی بر تمامی شاغلان این رشته مبارک

تاریخچه کشف پرتو ایکس

در 8 نوامبر 1895، ویلهلم کنراد رونتگن، در حالیکه مشغول تحقیق پیرامون خواص پرتو های کاتدی (همان الکترون ها) بود، به صورت کاملا اتفاقی ،متوجه نوعی پرتو در لامپ کاتدی شد که آن را پرتو ی مجهول یا پرتو x نامید که بعد ها به یاد رونتگن،به آن پرتو رونتگن نیز گفته شد. رونتگن تا 28 دسامبر 1895 خواص این اشعه را به طور کامل بررسی کرد و در مقاله ای دست نویس نتیجه ی آزمایشات خود را بیان کرد. نظر به برجسته بودن مقاله ی علمی او، اولین جایزه نوبل فیزیک در سال 1901 به ویلهلم کنراد رونتگن اعطا گردید. 

اولین گرافی(عکس) نیز از دست همسر رونتگن توسط رونتگن گرفته شد. بعد ها این اشعه نه تنها در تشخیص، که در درمان نیز مورداستفاده قرار گرفت.

پرتوشناسی یا رادیولوژی

پرتوشناسی یا رادیولوژی (radiology) و گاهی تصویربرداری تشخیصی نام یک رشته از تخصصهای پزشکی است که از پرتو ایکس و دیگر اقسام امواج و پرتوها برای تشخیص و درمان بیماری و حالات غیر طبیعی کمک می گیرد. در تمام اینها، هدف تشخیص بیماری یا حالات غیر طبیعی بدن بکمک روشهای پیشرفته تصویری است.

سابقاً «رادیولوژی» (پرتوشناسی) اطلاق بر رشته‌ای می‌شد که در آن از روش‌های پرتوی یونیزان استفاده می‌شد. اما امروزه «رادیولوژی» با علوم تصویری غیر پرتوی مثل ام آر آی و سونوگرافی نیز خلط می‌شود. بعبارت دیگر در پرتوشناسی، برخی روش‌ها (همانند سی تی اسکن، ماموگرافی، و روش‌های مرسوم رادیوگرافی) از توزیع پرتوهای تابیده شدهٔ اشعه ایکس بر روی صفحات فیلم و یا شمارشگرها و یاگیرنده‌های دیگر دیجیتالی تشکیل تصویر می‌دهند. اما در برخی روشهای دیگر (همانند ام آر آی و سونوگرافی و مقطع‌نگاری همدوسی اپتیکی) از روش‌های غیر پرتوی یونیزان استفاده می‌گردد. رادیولوژی امروزه هر دو را در بر می گیرد.

رادیولوژیست

رادیولوژیست (پزشک) کسی است که با انجام تصویربرداری پزشکی، به تشخیص و درمان ناخوشیها و بیماری‌ها کمک می‌کند. رادیولوژیست شخصی است که پزشک بوده و دارای تخصص پرتوشناسی است و با استفاده از آرایه‌ها یا نقش‌هایی از فناوری‌های تصویربرداری  برای تشخیص یا درمان بیماری‌ها بهره می‌برد. این تخصص ها معمولاً گرایش بندی های فرعی تری نیز دارند. بطور نمونه نوعی گرایش تخصصی پرکاربرد رادیولوژی مداخله‌ای نام دارد که عبارت است از انجام جراحی و یا دیگر رویه های درمانی که معمولاً با حداقل مزاحمت و کمترین شیوه تهاجمی صورت می‌گیرد

 در یک بخش رادیولوژی در یک بیمارستان یا کلینیک معمولاً افراد دیگری نیز به کار مشغولند که بطور مستقیم و غیر مستقیم به رادیولوژیست ها کمک میکنند. یکی از این پرسنل رادیولوژیست (تکنیسین) است. یک تصویر پزشکی معمولاً به وسیله این شخص که معروف به تکنولوژیست رادیولوژی میباشد گرفته میشود.  پزشک رادیولوژیست در حصول خود تصویر نقشی ندارد (مگر در برخی حالتهای خاص مثل فلوروسکپی). وظیفه و تمرکز پزشک رادیولوژیست بیشتر تشخیص امراض و یا نابسامانی ها از روی تصاویر بدست آمده است، نه تهیه خود آن. عمل اخیر در واقع از شروح وظایف تکنیسین های رادیولوژیست است. 

دستگاه های رادیولوژی

شکل کلی دستگاههای رادیولوژی بسته به اینکه به چه منظوری (تشخیصی یا درمانی) ساخته شده باشند، فرق می‌کند. ولی بطور کلی در یک دستگاه رادیولوژی عمومی لامپ تولید کننده اشعه ایکس با بازویی به پایه‌ای که می‌تواند در مسیرهای مختلف حرکت کند وصل شده تا بتوان اشعه ایکس را بطور دلخواه در جهات متفاوت متمرکز نمود. در این دستگاهها گذشته از امکاناتی که برای پرتو درمانی و یا تابش پرتوها برای عکسبرداریها فراهم شده است، گاهی وسایلی نیز برای رؤیت همزمان تصویر قسمتی از بدن که مورد تابش اشعه قرار گرفته، استفاده می‌شود.

روش های تصویری مورد استفاده در پرتوشناسی

روش‌های زیر برای تشخیص مورد استفاده یک رادیولوژیست میتوانند قرار بگیرند:

*روش های پرتوی یونیزان

-رادیوگرافی

- فلوئوروسکپی

- مقطع‌نگاری رایانه‌ای

- ماموگرافی

*روش های پرتوی غیر یونیزان

- ام آر آی

- سونوگرافی

- مقطع‌نگاری همدوسی اپتیکی