سنجش تراکم استخوان یا دانسیتومتری استخوان

سنجش تراکم استخوان یا دانسیتومتری استخوان روشی است که با استفاده از آن میتوان سفتی و سختی و درجه محکم بودن استخوان های بدن  و مقاومت آنها را در برابر شکستگی تعیین کرد.

چه عواملی در تراکم استخوان موثر است؟

ژنتیک و میزان فعالیت بدنی مهم ترین عامل تعیین تراکم استخوان است.

بعد از این دو عامل میزان مصرف کلسیم و ویتامین دی نیز در متراکم کردن استخوان موثر است. 

به عبارت دیگر کسانی که ورزش را در سنین کودکی شروع کنند و تغذیه پر از لبنیات داشته باشند، ذخیره بیشتری از استخوان متراکم را در ابتدای جوانی خواهند داشت. 

پس از این که استخوان ها در سن جوانی متراکم شدند، شروع به پوک شدن می کنند. اینجا هم در کاهش سیر نزولی تراکم استخوان، ورزش، مصرف کلسیم و ویتامین D موثر است. 

به این ترتیب کسانی که ورزش منظم و مداوم می کنند، هم استخوان های متراکم تری خواهند داشت و هم سیر پوک شدن استخوان در بدن آنها کند خواهد بود.

برای سنجش تراکم استخوان راه های متفاوتی وجود دارد، ولی رایج ترین روش آن، استفاده از روش DEXA با اشعه xاست. جهت انجام سنجش تراکم ستون مهره و لگن مورد  بررسی قرار میگیرد در صورتیکه بیمار در این قسمت از بدن دارای پلاتین باشد از مچ دست جهت سنجش استفاده می شود

در این روش از دو منبع، اشعه ایکس به سمت استخوانی که قصد سنجش تراکم آن را دارند فرستاده می شود. 

مقداری از اشعه توسط استخوان جذب شده و مقداری از آن از استخوان عبور کرده و از سمت دیگر بدن خارج می شود.

مقدار هر کدام از این دو اشعه بعد از خروج از بدن توسط یک گیرنده اندازه گیری می شود. 

هر چه تراکم استخوانی بیشتر باشد (به این معنی که خلل و فرج و فضاهای خای ریز داخل استخوان کمتر باشند) مقدار بیشتری از اشعه ایکس را جذب کرده و اجازه عبور اشعه کمتری را می دهد و مقدار اشعه کمتری به گیرنده می رسد. لازم به ذکر است میزان اشعه مورد استفاده شده در سنجش تراکم بسیار کم است

اشعه دریافتی توسط گیرنده یا دتکتور Detector به یک کامپیوتر رفته و در آنجا مقیاس مقدار اشعه به مقیاس میزان تراکم استخوان تبدیل می شود.

برای انجام تست سنجش تراکم استخوان نیاز به آمادگی خاصی وجود ندارد.

چه زمانی تراکم استخوان را باید اندازه بگیریم؟

پوکی استخوان در ابتدا هیچ علامتی ندارد، ولی می تواند موجب افزایش خطر شکستگی استخوان شود

سنجش تراکم استخوان بیشتر در کسانی استفاده می شود که در معرض خطر ابتلا به استئوپروز یا پوکی استخوان هستند. 

از آن جا که در خانم ها پس از یائسگی تراکم استخوان کم می شود و پس از شصت و پنج سالگی احتمال شکستگی به دلیل پوکی استخوان وجود دارد، در خانم های ۶۵ سال و بالاتر بهتر است تراکم استخوان سنجش شود. 

. پس در موارد زیر توصیه می شود که از سنجش تراکم استخوان استفاده شود:

- بروز شکستگی استخوان بعد از یک ضربه خفیف

- ایجاد قوز در کمر به علت شکستگی های مکرر مهره

- مصرف کورتون به مدت طولانی (مصرف این دارو موجب پوکی استخوان می شود)

- بروز یائسگی زودرس در سنین کمتر از ۴۵ سال

- آمنوره یا قطع پریود های قاعدگی قبل از یائسگی به مدت بیش از یک سال

- وجود بیماری های همراه با پوکی استخوان مانند روماتیسم مفصلی و یا بیماری سلیاک

- سابقه وجود شکستگی لگن در خانواده مادری

• کم بودن شدید وزن به صورتی که BMI کمتر از ۱۹ باشد. 

درمان پوکی استخوان

درمان پوکی استخوان زمانی انجام می شود که آزمایش سنجش تراکم استخوان نشان دهنده پوکی استخوان باشد.

در مرکز تصویر برداری پزشکی تابش از دستگاه Norland  ساخت آمریکا و نوع  pencil beamاستفاده میشود مهمترین خصوصیت این دستگاه دقت بسیار بالای آن  و پایین ترین میزان اشعه می باشد.