سنجش تراکم استخوان چیست؟
سنجش تراکم استخوان یک روش تصویربرداری از بافت استخوانی بدن برای تعیین میزان پوکی استخوان بیمار است.
دستگاه سنجش تراکم استخوان با استفاده از اشعه‌ی ایکس، میزان تراکم بافت استخوانی بدن را محاسبه کرده و با توجه به سن و نژاد بیمار، مشخص می‌کند که آیا بیمار به پوکی استخوان مبتلا می‌باشد یا خیر.
چرا باید سنجش تراکم استخوان انجام دهیم؟
پوکی استخوان باعث شکنندگی استخوان‌ها می‌شود. استخوان‌های مچ دست، ستون فقرات و لگن بیشترین خطر شکستگی را دارند.
از آنجایی که این عارضه بدون درد است، افراد مبتلا به پوکی استخوان اغلب تا زمانی که استخوان‌شان فرو بریزد یا بشکند، از وضعیت خود بی‌اطلاع هستند. بنابراین سنجش تراکم استخوان به عنوان یک اقدام پیش‌بینی کننده و پیشگیرانه انجام می‌شود.
پوکی استخوان هیچ علامتی ندارد. برای تشخیص پوکی استخوان قبل از شکستگی استخوان، باید اسکن BMD انجام شود، به خصوص اگر در گروه پرخطر پوکی استخوان قرار دارید.
سنجش تراکم استخوان از کدام نواحی بدن انجام می‌شود ؟
به صورت معمول و استاندارد، اسکن تراکم استخوان از ستون فقرات کمری و قسمت بالای ران مراجع انجام می‌شود. درصورتی‌که کمر یا لگن بیمار دارای پلاتین باشد، اسکن جایگزین از نواحی دیگر مانند ساعد انجام می‌شود.
چه کسانی به انجام این تست نیاز دارند ؟
ممکن است فرد مبتلا به پوکی استخوان از بیماری خود مطلع نباشد. بنابراین بهتر است تمامی افراد جهت انجام چکاپ این اسکن را انجام دهند.
در افرادی که به دلایل مختلف در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستند، نیاز بیشتری به سنجش تراکم استخوان وجود دارد. این افراد شامل:
- خانم‌های یائسه و یا خانم‌هایی که جراحی تخمدان انجام داده‌اند و تخمدان‌های آنها برداشته شده است.
- افراد با سن بالای ۵۰ سال
- افرادی که در طول سال‌ها قد خود را از دست داده‌اند و کوتاه‌تر شده‌اند.
- افرادی که به ندرت از شیر یا فرآورده‌های لبنی استفاده می‌کنند و کلسیم کافی در رژیم غذایی‌شان وجود ندارد.
- افرادی که فعالیت بدنی ندارند و به ندرت ورزش می‌کنند.
- افرادی که دخانیات استعمال می‌کنند.
- افرادی که به طور منظم قهوه، چای یا الکل می‌نوشند.
- افراد دارای سابقه ارثی پوکی استخوان
- افراد که دارای پوست روشنی هستند.
چه زمانی تراکم استخوان را باید اندازه بگیریم؟
پوکی استخوان در ابتدا هیچ علامتی ندارد، ولی می‌تواند موجب افزایش خطر شکستگی استخوان شود.
سنجش تراکم استخوان بیشتر در کسانی استفاده می‌شود که در معرض خطر ابتلا به استئوپروز یا پوکی استخوان هستند.
از آن جا که در خانم‌ها پس از یائسگی تراکم استخوان کم می‌شود و پس از شصت و پنج سالگی احتمال شکستگی به دلیل پوکی استخوان وجود دارد، در خانم‌های ۶۵ سال و بالاتر بهتر است تراکم استخوان سنجش شود.
پس در موارد زیر توصیه می‌شود که از سنجش تراکم استخوان استفاده شود:
- بروز شکستگی استخوان بعد از یک ضربه خفیف
- ایجاد قوز در کمر به علت شکستگی‌های مکرر مهره
- مصرف کورتون به مدت طولانی (مصرف این دارو موجب پوکی استخوان می‌شود)
- بروز یائسگی زودرس در سنین کمتر از ۴۵ سال
- آمنوره یا قطع پریودهای قاعدگی قبل از یائسگی به مدت بیش از یک سال
- وجود بیماری‌های همراه با پوکی استخوان مانند روماتیسم مفصلی و یا بیماری سلیاک
- سابقه وجود شکستگی لگن در خانواده مادری
- کم بودن شدید وزن به صورتی که BMI کمتر از ۱۹ باشد.
سنجش تراکم استخوان در مرکز تابش
در مرکز تصویر برداری پزشکی تابش از دستگاه سنجش تراکم استخوان برند Norland ساخت آمریکا و نوع pencil beam استفاده می‌شود. مهم‌ترین خصوصیت این دستگاه دقت بسیار بالای آن و داشتن پایین‌ترین میزان اشعه در مقایسه با دستگاه‌های هم‌تراز می‌باشد.
در این مرکز، بلافاصله پس از اتمام اسکن، نمودار حاصل از محاسبات به بیمار تحویل داده می‌شود. علاوه بر آن، گزارش کتبی رادیولوژیست نیز در کمتر از ۲۴ ساعت پس از انجام اسکن آماده خواهد شد.
سوال های پر تکرار
خیر، این تست بصورت اسکن می‌باشد و هیچ‌گونه مداخله و دردی ندارد. همچنین دستگاه باز می‌باشد و افرادی که دارای ترس از فضای بسته هستند دچار مشکل نخواهند شد.
طبق استاندارد جهانی، سنجش تراکم استخوان از نواحی خاص انجام می‌شود. درصورتی‌که که درد زانو یا گردن و غیره به دلیل پوکی استخوان باشد، در این اسکن مشخص خواهد شد.
خیر، به‌صورت کلی میزان اشعه‌ی سنجش تراکم استخوان کم است و به جز مادران باردار، برای دیگر افراد حتی کودکان ضرری ندارد. علاوه بر آن، دستگاه مرکز تصویر برداری پزشکی تابش به گونه‌ای طراحی شده که میزان اشعه‌ی دریافتی بیمار را به حداقل ممکن می‌رساند.