انواع سونوگرافی
سونوگرافی بیرونی:
برای مثال زمانی که پزشک می‌خواهد شکم بیمار یا جنین در رحم را معاینه کند، از این نوع سونوگرافی استفاده می‌کند. سونوگرافیست ژل سونوگرافی را بر روی پوست بیمار قرار می‌دهد و پروب را بر روی قسمتی از بدن که نیاز به معاینه دارد، حرکت می‌دهد.
سونوگرافی شکم و دستگاه گوارش:
حفره شکم جدای از دستگاه ادراری و تولیدمثل، از دستگاه‌های گوناگونی از جمله دستگاه گوارش،کبد، کیسه صفرا، طحال و لوزالمعده و پانکراس تشکیل شده است.
این اعضا به سه گروه توخالی مملو از گاز و هوا و اعضا توپر مانند کبد، طحال و اعضا توخالی دارای مایعات همچون مثانه، کیسه صفرا تقسیم می‌شوند.
سونوگرافی اکثر مواقع جهت بررسی اعضا توپر و توخالی دارای مایع به کار می‌رود و در این بین اساسی‌ترین کاربرد در تشخیص بیماری‌های کیسه صفرا می‌باشد.
هوا یا گاز داخل اعضاء توخالی همچون معده با منعکس امواج صوتی مزاحم از انجام سونوگرافی جلوگیری می‌کند. لذا درون معده و روده را نمی‌توان در موقعیت عادی مشاهده کرد اما در بعضی از بیماریها با انجام مانورهای خاص می‌توان تا جدار معده و روده‌ها را بررسی کرد.
همراه با سونوگرافی می‌توان ورم کیسه صفرا را به علت جمع شدن و غلیظ شدن صفرا به دلیل سنگ‌ها و تومورها تشخیص داد و نیز از این روش جهت بررسی کیست‌های عفونی همچون کیست‌های هیداتیک، کیست‌های مادرزادی، آبسه‌های عفونی و میکروبی کبد، تومورهای کبد و طحال همچنین استفاده می‌شود.
سونوگرافی های دوران بارداری:
معمولاً خانم‌های بارداری كه دوره حاملگی بدون مشکلی را سپری می‌کنند، تا پایان این دوره چهار سونوگرافی انجام می‌دهند.
بار اول در ابتدای بارداری، بار دوم در هفته ۱۲، بار سوم از هفته 16 به بعد و بار چهارم در هفته ۳۲.
درصورتی‌که مشکلی در سونوگرافی‌ها دیده شود یا خانم باردار مبتلا به فشار خون یا دیابت یا بیماری‌های دیگر باشد یا احتمال کوچک بودن جنین داده شود و یا بارداری چندقلو باشد، لازم است تعداد سونوگرافی‌ها بیشتر شود؛ كه معمولاً احتمال تکرار سونوگرافی در اين موارد، اكثراً در اواخر بارداری و نزدیک به پایان بارداری (بین ۲۸ تا ۳۶ هفتگی) به فاصله ۲ تا ۳ هفته مي‌باشد. خانم‌های باردار تا پایان این دوره، چهار سونوگرافی انجام می دهند.
سونوگرافی قلب و عروق:
استفاده در اکوکاردیوگرافی، که همچنین سونوگرافی قلب هم شناخته می‌شود. برش دوبعدی از قلب به تصویر کشیده می‌شود. ابزارهای مدرن تصویر سه‌بعدی نیز تولید می کنند.
همچنین در ایجاد تصاویر از سیستم قلبی و عروقی، اکوکاردیوگرام‌ها سرعت جریان خون و بافت قلب در نقاط خاص را با استفاده از پالس‌ها یا امواج پیوسته سونوگرافی داپلر ارزیابی می‌کنند.
متخصصان بهداشت و درمان عملکرد و وضعیت مناطق دریچه قلب، ناهنجاری‌های بین سمت چپ و راست قلب، نارسایی دریچه (نشت خون از دریچه) و همچنین درست کار کردن پمپ‌های قلب برای خارج کردن خون را بهتر ارزیابی می‌کنند.
سونوگرافی داخلی:
سونوگرافی داخلی زمانی که پزشک نیاز به داشتن یک نگاهی بهتر به غده‌ی پروستات، تخمدان و رحم دارد، مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این حالت پروب در داخل واژن (در زنان) و یا مقعد (در مردان) قرار می‌گیرد.
سونوگرافی بیضه ها:
بیضه‌ها که اعضاء اصلی تولیدمثل در مردان به حساب می‌آیند نیز ممکن است بنا به دلایلی متعددی تحت سونوگرافی قرار گیرند. از جمله این موارد می‌توان به واریکوسل (گشادی و اتساع سیاهرگهای بیضه)، هیدروسل (آب آوردن کیسه بیضه) و بیضه‌های پایین نیامده (بیضه هایی که پایین نیامده یا به داخل کانال کشاله ران و شکم کشیده شده اند)، ضربه‌های وارده به بیضه و پیچش بیضه ها و … اشاره نمود.
معمولاً در حین بررسی سونوگرافی واریکوسل از بیمار خواسته می‌شود تا نفس عمیق کشیده و آن را در سینه حبس کند تا وریدهای بیضه برجسته‌تر شده و راحت‌تر تحت بررسی قرار گیرند. بعلاوه بیضه‌ها و کیسه بیضه در حالت ایستاده نیز تحت بررسی قرار می‌گیرند. بیضه‌ها ممکن است بنا به دلایلی متعددی تحت سونوگرافی قرار گیرند.
سونوگرافی دستگاه ادراری:
دستگاه ادراری در هر دو جنس از دو کلیه، دو میزنای (حالب) ، مثانه و پیشابراه تشکیل شده است . اصولاً تمامی بخش‌های دستگاه ادراری با سونوگرافی قابل بررسی است، اما حالب طبیعی معمولا به جهت آنکه قطر بسیار کمی داشته و دو جدار آن به صورت مجازی روی هم خوابیده‌اند، در سونوگرافی دیده نمی‌شوند.
سونوگرافی کاربردهای متعددی در بررسی دستگاه ادراری دارد که از آن جمله می‌توان به بزرگ شدن کلیه‌ها به علت پس‌زدن ادرار ناشی از انسداد با سنگ یا دیگر توده‌ها، بررسی تومورها، کیست‌ها و آبسه‌های کلیه، بررسی اندازه کلیه در بیمارانی که پیوند کلیه شده‌اند، ارزیابی پروستات و مثانه و … اشاره نمود.
برای بررسی مثانه و مجاورات آن باید مثانه پر باشد. اما مثانه لبریز از ادرار (به شدت پر) به علت پس‌زدن ادرار به حالب‌ها و سیستم جمع‌کننده ادرار و لگنچه‌های کلیه ممکن است منجر به تشخیص اشتباه شود.
توجه : گاهی لازم است که مثانه در دو حالت پر و پس از تخلیه (مثلاً برای بررسی بزرگی پروستات) مورد سونوگرافی قرار گیرد.
سونوگرافی ارتوپدی:
سونوگرافی در ارزیابی بافت‌های نرم اندامها و قسمت‌های غضروفی کاربرد دارد. به عنوان مثال با این سونوگرافی می‌توان بیماری‌های ذیل را تشخیص داد:
مفصل ران به صورت مادرزادی در رفته باشد.
تاندون پشت پا پاره شده باشد.
عضلات چرخاننده شانه پاره شده باشند.
عضلات درونی دچار خونریزی شده باشند.
تومورها و کیست‌های بافت‌های نرم
سونوگرافی سینه:
سرطان پستان شایع‌ترین سرطان میان زنان جهان است. داشتن یا نداشتن عوامل خطرساز نشانه قطعی سرطان پستان در آینده نیست.
حدود یازده تا دوازده درصد احتمال ابتلا به سرطان پستان در زنان وجود دارد. افرادی که مشکوک به سرطان سینه هستند می‌توانند در مرحله اول با کمک سونوگرافی سینه انواع توده‌های موجود در سینه را بررسی کنند.
بیوپسی پستان یکی دیگر از اقدامات لازم در زمان سرطان سینه است که سونوگرافی در انجام آن نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کند .
سونوگرافی غده تیروئید:
غده تیروئید نیز مانند سایر غدد بدن می‌تواند دچار تومورهای توپر یا حفرات خالی (کیست) شود. معمولاً متخصص غدد مترشحه داخلی پس از معاینات اولیه و احیاناً انجام اسکن رادیو ایزتوپ، سونوگرافی غده تیروئید را به دو منظور درخواست می کند:
تشخیص تومورهای توپر از کیست‌ها
تشخیص این مسئله که غده تیروئید فقط در گردن قرار دارد یا اینکه به داخل سینه و پشت جناغ کشیده شده است.
سونوگرافی داپلر عروق:
از سونوگرافی داپلر جهت بررسی جریان خون در داخل رگ‌ها استفاده می‌شود. خونی که به دستگاه نزدیک می‌شود و خونی که از ان دور می‌شود به ترتیب با رنگ‌های قرمز و آبی در صفحه نمایشگر قابل دیدن است.
از این روش برای بررسی و تشخیص تنگی های عروقی، جداسازی از تومورهای بدخیم از خوش‌خیم، توده های کم خون از پرخون، انسداد و گرفتگی عروق اندام در افراد سیگاری و … استفاده می‌شود.
ترس و اضطراب بی‌مورد بیمار ممکن است اختلال مختصری در نتایج سونوگرافی داپلر ایجاد نماید. انجام سونوگرافی داپلر با صدای حرکت خون سرخرگی و سیاهرگی که گاهی شبیه صدای جیغ گریه است همراه می‌باشد. از این صداها هراس پیدا نکنید.
سونوگرافی در بیماری‌های زنان:
سونوگرافی ابزاری ارزشمند در تصویربرداری از رحم، تخمدان‌ها و فضای لگن زنانه به حساب می‌آید. لوله‌های رحمی که وظیفه انتقال تخمک‌ها را از تخمدان‌ها به رحم بر عهده دارند به جهت آنکه بسیار باریک هستند، در حالت عادی و طبیعی در سونوگرافی دیده نمی‌شوند.
از جمله بیماری‌های قابل بررسی توسط سونوگرافی می‌توان به فیبروم و سایر توده‌های رحم، کیست‌های طبیعی و غیرطبیعی تخمدانی که نیاز به پیگیری از طریق متخصص زنان و زایمان دارند، تومورهای تخمدان، عفونت‌های لگن و بیماری‌های سیستم ادراری اشاره نمود.
اکثراً در این موارد سونوگرافی از روی شکم انجام می‌شود ولی در برخی از موارد که تشخیص آن بر عهده متخصصین زنان یا پزشک معالج شما می‌باشد روش سونوگرافی داخل واژن مفیدتر و دقیقتر است.
اگرچه سونوگرافی ارزش زیادی در تشخیص انواع سرطان‌های رحم و تخمدان دارد اما تشخیص زودرس سرطان‌های دستگاه تناسلی زنان خصوصاً سرطان دهانه رحم تنها با معاینه بالینی و انجام آزمایش سرطان دهانه رحم که نام دیگر آن پاپ اسمیر است امکان‌پذیر می‌باشد.
